Şifalı Bitkilerin Tanımı
A'dan Z'ye Bitki
Bitkilerin Tarihi
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şifalı Bitkilerin Kullanımı

 

 

 

 

Drog: İlaçların hazırlanmasında kullanılan, hayvansal yada bitkisel kökenli, yani sentezi bitki ve hayvan hücresi tarafından yapılan ilk maddelere, hammaddelere, ilaç ilaç hammaddelerine verilen addır. Droglar elde edildiği kaynağa göre; bitkisel droglar, hayvansal droglar diye ikiye ayrılır. Sayı bakımından bitkisel droglar, hayvansal droglardan çok fazladırlar.

            Bitkisel droglar ilaç olarak alınabilmek için uygun bir şekle konulmalıdır. En basit yol drog toz ederek olduğu gibi veya bir güllaç içinde almaktır. Bununla beraber alma şeklindeki kolaylık ve alınan miktarın saptanması bakımından hap, infusyon ve dekoksiyon şekilleri de kullanılmaktadır. Bu ilaç şekillerinden başka tentür, hulasa, draje, tablet vs. gibi şekillerde bulunmakta ise de bu şekiller ancak eczacı tarafından hazırlanabileceğinden burada bahsedilmemiştir.

 

TOZ

 

Bitki parçalarının bir madeni havanda dövülmesi veya bir değirmende çekilmesi ile elde edilir. Parça büyüklüklerine göre kaba, orta, ve ince olabilir. Hap olarak veya güllaç içinde alınacak tozların ince olması tercih edilir. Tozların alınmasında kullanılacak en kolay yol, önce tozun yarım su bardağı içine dökülmesi ve iyice karıştırıldıktan sonra bu karışımın içilmesi en uygun olanıdır.

HAP

 

İnce toz halindeki drogun bir yardımcı madde (sıvağ) yardımı ile hap haline getirilmesi ile elde edilir. Hapların ağırlığı 1-2,5 gram arasında olmalıdır. Daha büyük hapların alınması güçtür. Sıvağ olarak bal, şeker şurubu, nişasta leblebi unu, arap zamkı, meyan balı gibi tedavi etkisini etkilemeyen maddeler kullanılmalıdır. Drog tozu uygun sıvağ maddesi ile hamur haline sokulur, bu hamur avuç arasında döndürülerek uygun uzunlukta bir çubuk yapılır, çubuk bir bıçak yardımı ile uygun büyüklükte parçalara bölünür. Ve her bir parça yuvarlanarak hap haline getirilir. Hapların birbirine yapışmaması için aralarına meyan kökü tozu veya talk tozu konulur.

İNFUSYON

 

Drogların ilaç olarak kullanılmasında en çok kullanılan bir şekildir. u hazırlamak için ufalanmış nebat (bitki) parçaları üzerine kaynar su dökülür ve karışım kapalı bir kapta sık sık karıştırılarak, çok hafif ateş üzerinde 3-5 dakika tutulur, soğuduktan sonra ince bir tülbentten süzülür. Kullanılacak drog miktarı genellikle 100 gram su için 2 gram bitkidir. Bu durum bazen hastalığa göre kullanılacak  bitki miktarını fazla olması gerektiği zamanlarda vardır. İnfüsyonlar her defasında taze olarak hazırlanır. Tatlandırıcı olarak içersine bal konulabilir.  

DEKOKSİYON  

   Dekoksiyon hazırlamak için ufalanmış bitki kısımları üzerine kafi miktarda soğuk su konulur ve hafif ateş üzerinde sık sık karıştırmak suretiyle yarım saat  ısıtılır ve sıcakken bir tülbentle süzülür.Tıbbi bitkilerin ilaç haline getirilmesinde en çok kullanılan yol infüsyon ve dekoksiyon yollarıdır. Bu tip prepartların hasırlanması için yukarıda bildirilen şekilden, tartı ve ölçü olanakları bulunmayan durumlarda da  aşağıda bildirilen yollarda hazırlanabilir.

 1- Çiçek, ince yaprak veya uçucu yağ taşıyan droglar: Kaba toz edilmiş drogdan bir çay kaşı dolusu bir su bardağı içersine konulur ve üzerine kaynar su doldurulur. Üzeri kapatılır 3-5 dakika dinlenmeye bırakılıp süzülür.

2- Kaba yaprak veya yumuşak meyveler: Bir çay kaşığı drog bir bardak su ile bir cezveye konulup 1-2 dakika kaynatılıp 5 dakika dinlenmeye bırakıldıktan sonra süzülür.

3-Kök, kabuk, sert meyve ve tohum drogları : Bir çay kaşığı dolusu drog bir bardak su ile bir cezveye konulup 1-2 dakika kaynatılıp 5 dakika dinlenmeye bırakıldıktan sonra süzülür

 Bir çay kaşığı dolusu genellikle bir defa alınacak miktardır. Bir günlük alınacak miktar ise günde 2 ila 5 bardak arasında değişen ve hastalığın durumuna göre kullanılan drog miktarı belirlenir.

MERHEM  

Katı yağ, sıvı yağ (zeytin yağı, badem yağı ), lanolin ve vazelin gibi sıvağlar ile yapılan ve dışarıdan kullanılan ilaç şekilleridir. Merhem hazırlamak için, merhem içine konulacak madde veya maddeler önce havanda iyice toz haline getirilir. Sonra bir miktar sıvı yağ maddesi üzerine azar azar ilave edilerek havanda karışımı devam edilir.

 Ayrıca merhemler ikinci bir yol olarak ta iki  avuç taze bitki ince kıyılır. 500 gr içyağı veya bir doğal margarin, sanki kızartma yapılacakmış gibi, bir kabın içinde kızdırılır. Bitkiler bu kızgın yağın içine atılarak karıştırılır, 1-2 dakika sonra ateş söndürülür, kabın kapağı kapatılır ve soğumaya bırakılır. Soğuduktan sonra buzdolabına koyulur. Ertesi gün, kap yine ısıtılır (kızartılmaz) ve bir tülbentten geçirilerek süzülür ve hazırlanmış olan merhem kaplarına dağıtılır.

TIBBİ YAĞ  

Genellikle haricen kullanılan bir ilaç şeklidir. 10 kısım kuru drog 100 kısım zeytin yağı veya haşhaş yağı içinde bir müddet ( 14 gün ) güneşte tutulması ve süzülmesi ile elde edilir. Bitki yağı hazırlamak için, çiçekler veya yapraklar gevşek biçimde bir şişeye doldurulur ve bitkilerin iki parmak üstüne çıkacak miktarda, sızma zeytinyağı eklenir. 14 gün boyunca güneşte veya sıcak bir ortamda bekletildikten sonra tülbentten geçirilerek süzülür.

KOKULU YAĞ  

Kokulu çiçek veya bitki parçalarının distilasyon yolu ile yanı etken maddeleri su buharı yardımı ile bitkiden ayrıştırmak suretiyle  öz yağını çıkartılarak elde etme yöntemidir.

TENTÜR  

Tentürler, 35-40 derece alkol içerikli damıtılmış içkilerin veya aynı derecede etil alkol, kanyak veya elma sirkesi kullanımı ile elde edilirler. Bir şişe veya ağzı kapanabilir bir kavanoz, ince kıyılmış  bitkilerle gevşekce doldurulur (Kuru bitkiler için kavanozun 1/5' i, taze bitkiler için kavanozun 2/5' i)  ve üstüne alkollü, etil alkol, kanyak veya elma sirkesi eklenir. Sıvı, bitkilerin üstüne çıkmalı ve kavanozun çalkalanacak kadarlık bir kısmı boş kalmalıdır. Ağzı iyice kapatılan şişe veya kavanoz, 14 gün  güneşte bekletilir ve her gün 2-3 kez çalkalanır. Süre sonunda ince delikli bir süzgeç veya tülbentle birkaç kez süzülür ve bitki posasının suyu sıkılır. 1-2 gün bekledikten sonra bir kez daha süzülür ve koyu renkli şişelere aktarılır. Elde edilen bu başlangıç tentürü, serin bir ortamda saklandığında, kullanım süresi 2-3 yıl civarındadır. Tentürler, içten  doğrudan veya çaya ve suya eklenerek, dıştan da kompres veya friksiyon (sürülme) biçiminde kullanılırlar. Örnek: İsveç iksiri

Tentürün İnceltilerek Güçlendirilmesi:

Bazı bitki tentürlerinin kullanımında yukarıda açıklanan başlangıç tentürü tercih edilir. Ama tentürler genellikle inceltilip-güçlendirilerek kullanılr.

İnceltme-Güçlendirme Yöntemi:

1 ölçü başlangıç tentürü, 9 ölçü 30-35 derecelik etil alkol-su karışımı, kanyak veya elma sirkesi ile koyu renkli küçük bir şişede inceltilir ve iyice çalkalanır. Elde edilen tentür, desimal ölçüye göre; D1' dir ve şişenin üstüne, kullanılan bitkinin adı, tentür yapımının tarihi ve incelti derecesi (D1) bilgilerini içeren bir etiket yapıştırılır. D1 inceltisinden alınan 1 ölçü, aynen yukarıdaki gibi 9 ölçü etil alkol-su, kanyak veya elma sirkesi karışımıyla inceltilirse D2 inceltisi elde edilir. Böylece devam edilerek, kullanımı önerilen incelti derecesine ulaşılır. (D3, D4, D5, D6... gibi)

Homeopaty biliminde (tentür ile tedavi) 2 yüzyıl boyunca yapılan sürekli araştırmalar ve insan üzerinde yapılan deneylerle, hangi hastalıklara karşı hangi bitkisel, hayvansal veya mineral tentürün, hangi incelti derecesinde, hiç bir yan etki yapmadan başarılı olabileceği kesinlikle saptanmıştır. Homeopaty (Homeopathic- Homeopathie-Homöopathi) yöntemleriyle yapılacak tedavilerde, konu literatüründe yerini almış olan bu incelti derecelerine ve kullanım dozajlarına mutlaka uyulmalıdır. Bazı hastalıklara karşı çok yüksek incelti dereceleri (Örnek: D30 gibi) önerildiğinde, konunun yabancısı olan kişiler şaşkınlığa kapılabilirler, ama bu tespitler kesinlikle doğrudur çünkü tentürlerin etkinlikleri genelde inceldikçe artar!

Tentürler, kullanım miktarları göz önüne alındığında, bitki çaylarından çok daha etkilidirler. Alkol almak istemeyen veya kesin alkol yasağı altında olan kişiler için sıcak su karışımı idealdir, çünkü alkol sıcak suyun içerinde kısa bir sürede uçar ve geriye yalnızca bitkisel etken maddeler kalır. Tentürler ayrıca, tam veya yarım banyolara eklenerek de kullanılabilir.

 

BİTKİ LAPASI  

Saplar ve yapraklar, bir tahta tabla üstünde, bir bitki lapası haline gelene kadar merdane ile ezilir. Elde edilen lapa, bir keten bezin üstüne yayılarak, hasta organın üstüne yatırılır, sargı bezi ile sarılır ve sıcak tutulur. Bu lapa kompresi gece boyunca etkilemeye bırakılabilir.

BUHAR KOMPRESİ  
       İçinde su kaynayan bir kabın üstüne yerleştirilen süzgecin içine taze veya kurutulmuş bitkiler konduktan sonra, süzgecin üstü kapanır. Bir süre sonra , yumuşamış olan bu sıcak bitkiler bir bezin üstüne yerleştirilerek, hasta organın üstüne yatırılır. Hepsi, bir yünlü kumaşla örtülür ve başka bezlerle sıkıca sarılır. Hasta kişi üşümemelidir.Örneğin: Atkuyruğu buğu kompresleri çok etkilidir. Buğu kompresleri, iki saat veya gece boyunca hasta organın üstünde kalabilirler.
OTURMA BANYOSU  

Tam banyo için, gerekli bitkiler geceden soğuk suya koyulur. Bir banyo için bir  kova dolusu (6-8 litre) taze bitki veya 200 gr kurutulmuş bitki gereklidir. Ertesi gün bu miktar ısıtılır (kaynatılmaz) ve süzüldükten sonra banyo suyuna eklenir (küvet). Banyo süresi 20 dakikadır. Kalp ve göğüs bölgesi suyun dışında kalmalıdır. Ilık ya da sıcak su ile belirtilen sınırları aşmayacak şekilde doldurulmuş küvete bitki suyunu süzüp boşalttıktan sonra 20 dakika süreyle oturmalısınız. Bu esnada ilgili sayfalarda belirtilen bitki çayını da yudum yudum içebilirsiniz. Banyodan sonra kurulanılmaz ve durulanılmaz. Bir bornozun içinde, sıcak yatakta bir saat kadar yatarak dinlenilir.

Yarım banyo için, yarım kova (3-4 litre) taze bitki veya 100 gr kurutulmuş bitki gereklidir. Yarım banyonun hazırlanışı ve uygulanışı da aynı tam banyo gibidir. Ancak, banyo suyu  böbreklerin üstüne kadar çıkmalıdır. Yarım banyo süresi de 20 dakikadır. Banyodan sonra kurulanılmaz ve bir bornozun içinde, sıcak yatakta bir saat kadar yatarak dinlenilir. İlgili sayfalardaki bitki özelliklerine uygun önerilere dikkat edilmesi gerekir.

ÇAY HAZIRLAMA  

HAŞLAYARAK DEMLEME:

Belirtilmiş oranda taze veya kurutulmuş bitki bir cam kaba veya metal olmayan bir başka kaba konur, kaynamaya başlayan su ocaktan alınır ve hazırlanmış olan bitkilerin üzerine dökülür. Taze bitkilerin demlenmesi için fazla beklemeye gerek yoktur (Birbuçuk-iki dakika yeterlidir). Çay açık renkli olmalıdır: Açık sarı veya açık yeşil. Kurutulmuş bitkilerin demlenmesi ise biraz daha uzun sürer (3-6 dakika kadar). Bu yöntemle hazırlanmış bir çay hem daha yararlıdır hem de daha güzel görünür.

Belirtilmiş oranda kök, gerekli görülen süre boyunca soğuk suda bekletildikten sonra, kısa süre kaynatılır ve 3 dakika kadar demlenmeye bırakılır. Günlük çay miktarı bir termosa konur ve gün boyunca ağır ağır yudumlayarak içilir.

Genel olarak, dolu bir çay kaşığı (yarım tatlı kaşığı) ince kıyılmış bitki, orta boy bir su bardağı (200 cc) dolusu suya yeterlidir. Değişik durumlarda ve bitkilerde, bu miktarlar reçetelere göre değişebilirler.

SOĞUK SUDA YUMUŞATMA:

Belirtilmiş oranda taze veya kurutulmuş bitki bir cam kaba veya metal olmayan bir başka kaba konur, kaynamaya başlayan su ocaktan alınır ve hazırlanmış olan bitkilerin üzerine dökülür. Taze bitkilerin demlenmesi için fazla beklemeye gerek yoktur (Bir buçuk-iki dakika yeterlidir). Çay açık renkli olmalıdır: Açık sarı veya açık yeşil. Kurutulmuş bitkilerin demlenmesi ise biraz daha uzun sürer (3-6 dakika kadar). Bu yöntemle hazırlanmış bir çay hem daha yararlıdır hem de daha güzel görünür.

Belirtilmiş oranda kök, gerekli görülen süre boyunca soğuk suda bekletildikten sonra, kısa süre kaynatılır ve 3 dakika kadar demlenmeye bırakılır. Günlük çay miktarı bir termosa konur ve gün boyunca ağır ağır yudumlayarak içilir.

Genel olarak, dolu bir çay kaşığı (yarım tatlı kaşığı) ince kıyılmış bitki, orta boy bir su bardağı (200 cc) dolusu suya yeterlidir. Değişik durumlarda ve bitkilerde, bu miktarlar reçetelere göre değişebilirler.

   
KAYNAK KİTAPLARDAN ALINTILAR (REFERANSLAR)

1-"Tanrı'nın Eczanesinden Sağlık", Maria Treben 

2-Türkiye'de Bitkilerle Tedavi, Prof.Dr. Turhan Baytop, I.U Eczacılık Fak.

3-Eröztürk N.: Bir Yudum Sağlık, Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 2000