Taze materyal çok kısa bir zamanda
bozulur. Bunlar bozulmadan saklamanın en
kolay yolu kurutmaktır. Kurutma işleri
sırasında materyal ağırlığının %75
kısmını kaybettiği için kurutma
materyalin taşınması ve depolanması
yönünden yararlıdır.
Kurutma, aşağıdaki usullerden biri takip
edilerek yapılır.Seçilecek yol
kurutulacak materyalin cinsine ve
taşıdığı müessir maddelerin durumuna
göre yapılır. Yalnız enzimlerin en
etkili olduğu ısının 35 – 50 derece
arasında bulunduğunu düşünerek kurutma
esnasında materyalin bu ısıda çok az
bir zaman kalmasına dikkat edilmesi ve
kurutma derecelerinin üstünde veya
altında yapılmaması gerekir.
KURUTMA
ÇEŞİTLERİ
A-
Güneşte Kurutma :
Bitkisel malzemenin doğrudan doğruya
güneşe serilerek kurutulması
yöntemidir.Güneşte yapılan kurutma
malzemenin taşıdığı su miktarına bağlı
olarak, birkaç saat ile birkaç bir kaç
hafta arasında tamamlanır. Çok ekonomik
kolay bir yöntem olarak ta beraber,
yalnız iklimi uygun olan bölgelerde ve
güneşe dayanabilen malzeme için
kullanılabilir. Çiçekler için bu yöntem
uygun değildir. Çünkü güneş çiçeklerin
rengini giderir ve soluk renkli bir drog
elde edilir. Memleketimizde centiyane
kökü, çöven kökü, mazı, meyan kökü,
palamut ve salep gibi droglar güneşte
kurutularak elde edilmektedir.
B- Gölgede
kurutma :
Malzemenin üzeri kapalı ve
yanları açık çardak, sundurma veya
hangarlar içersinde kurutulması
yöntemidir. Burada malzeme doğrudan
güneş ile karşılaşmadan, açık havada,
kurutulmuş olur. Malzeme demetler
halinde asılır veya kurutma rafları
üzerine serilir. Küflenmeyi önlemek ve
kurumayı çabuklaştırmak için malzeme sık
sık alt üst edilir.
İklimi uygun bölgeler için
ekonomik ve kolay bir yöntemdir. Yaprak
ve çiçek gibi, suyunu kolaylıkla
kaybeden malzeme, bu yol ile iyi bir
şekilde kurutulabilir. Memleketimizde
çok kullanılan bir kurutma yöntemidir.
C-
Camkan içinde kurutma:
Yukarıda açıklanan iki usulde de
malzemenin kurutulması uzun bir zaman
alır. Kurutma ısısı yeterli derecede
yüksek olmadığından, enzimlerin tesiri
ile malzemedeki etkili maddelerin bir
kısmı parçalanır. Kurutma süresini
kısaltmak ve enzimlerin etkisini
azaltmak içir kurutma bir camekan içinde
yapılabilir. Bu iş için kışın bitkilerin
muhafazası için kullanılan bir camekan (sera) çok uygundur. Malzeme camekan
içinde demetler halinde asılır veya
kurutma raflarının üzerine bir tabaka
halinde seriliri.
Bu yöntem İstanbul (Maltepe)’da denenmiş
ve çok başarılı sonuçlar alınmıştır.
Camekan içinde oluşan, su buharı ile
doymuş havanın dışarı atılmasını
sağlayan bir aspiratörün camekanın üst
kısmına takılması ile çok daha iyi
sonuçlar alınmaktadır.
Bu yöntem ile bitkisel malzeme
küflenmeden, rengi bozulmadan, temiz
olarak ve kısa bir sürede kurutulabilir.
D-
Sıcak hava ile kurutma:
İklimi açık havada kurutma yapmaya uygun
olmayan bölgelerde uygun olmayan
bölgelerde uygulanan bir usuldür.
Masraflı olmasına karşılık iyi kaliteli
drog elde edilir. Kurutulacak malzemenin
miktar ve cinsine göre aşağıdaki
usullerden biri seçilir.
a.- Kurutma
dolabı: Küçük miktarlarda
malzemenin kısa bir sürede kurutulması
için uygun bir yoldur. Malzeme kurutma
dolabının rafları üzerine ince bir
tabaka halinde serilir ve bunların
üzerine sıcak hava yollanır. Burada
materyalin dayana bileceği en yüksek
ısının (50-120 derece) kullanılmasında
fayda vardır. Alçak derecelerde kurutma
zamanı uzar, fermantasyon başlar ve
malzemenin etkili maddesinde parçalanma
ve bunun sonucunda da azalmalar olur.
Kurutma dolaplarında sıcak havayı
sağlayan radyatörler, su buharı veya
elektrik ile ısıtılmaktadır. Bu yöntem
ile kısa bir sürede iyi bir kurutma
sağlanmaktadır.
b-Kurutma
odası: Çok miktarda
malzemenin kurutulması için kullanılan
bir yoldur. Sıcak hava kurutma odasının
girişine konan bir soba ile sağlanır. Su
buharı ile doymuş havanın dışarı
atılması için odanın yanlarında, içinde
kuvvetli bir aspiratör olan, iki pencere
bulunur. Malzeme Kurutma odası içine
yerleştirilmiş olan kurutma raflarının
üzerine ince bir tabaka halinde serilir.
Malzemenin ara sıra alt üst edilmesi
yararlıdır. Memleketimizde kolaylıkla
uygulanabilecek bir metottur. Bilhassa
ilkbahar ve sonbaharda toplanan
malzemenin kurutulmasında fayda sağlar.
c-Kurutma
tüneli: Büyük miktarlardaki
materyali kurutmak için özel olarak
yapılmış kurutma tünelleri
kullanılmaktadır. Kurutulacak materyal
vagonlar içinde kurutma tüneline
yollanır ve tünel içinde vagonların
gelişinin aksi yönünde bir sıcak hava
akımı sağlanır. Bu şekilde sıcak hava
materyal ile iyi bir şekilde temas eder
ve kurutma kısa bir zamanda yapılabilir.
Açık havada yapılan kurutmalarda hava,
materyalin taşıdığı suyun %60 kadarını
kısa zamanda alır. Geri kalan suyun
alınması ise çok uzun bir zaman ister.
Bu yüzden zamandan vakit kazanmak
istendiği vakit karışık kurutma denilen
bir sistem uygulanmaktadır. Bu sistemde
materyali önce açık havada kısmen
kurutulur ve sonra ısıtılmış hava ( soba
) yardımı ile tamamen kurutulur.
Bu gün bilhassa tercih edilen usul açık
havada ve gölgede kurutmaktır. Bu usul
ile uygun iklimlerde çabuk ve iyi
kurutma yapılabilir. Materyali demetler
halinde asarak veya dip kısmı kanaviçe
veya kafes teli ile kaplı kasalar
üzerine ince tabaka halinde yayarak
yapılır. Memleketimizde elde edilen
hemen hemen bütün drogların kurutulması
bu usul ile yapılmaktadır.
Kurutma işleminden önce materyali
temizlemek lazımsa parçalamak veya
kabuklarını soymak faydalıdır. Zira bu
işlemleri drog kuruduktan sonra yapmak
çok güçtür. |